Skip to content Skip to sidebar Skip to footer

√ Geguritan Bali | Pengertian Dan Pola [Lengkap]

Konten [Tampil]

Geguritan yaitu sastra kuno yang memiliki karakteristik sastra lama/klasik yang anonim, yakni tanpa nama pengarang serta penulis.


Hal ini alasannya pada masanya seorang penulis dibentuk untuk tidak ingin menonjol dan karyanya dianggap kepunyaan bersama.




Pengertian Geguritan Bali




Kata geguritan dalam kamus Bali-Indonesia berasal dari kata “gurit berarti gubah, karang, sadur” (Depdikdas Prop. Bali, 1991: 254), dan dalam Kamus Bahasa Indonesia menjelaskan bahwa “geguritan berasal dari kata gurit yang berarti sajak atau syair “(Poerwadarminta, 1986: 161). sementara dalam Kamus Kawi Indonesia terungkap “gurit berarti goresan, dituliskan” (Tim Penyusun, 1996: 118).


Ciri kental dalam geguritan yaitu keberadaan pupuh yang membentuk geguritan seperti: pupuh pucung, durma, sinom, pangkur, smarandhana, dandang, ginada, dan demung.


Karena itu, dalam menikmati geguritan dengan membaca itu tidak sanggup disamakan dengan membaca karya sastra yang tergolong prosa.


Geguritan harus dinikmati dengan membaca sambil melagukan sehingga kenikmatan yang didapat semakin menembus hati.


Karya-karya sastra yang berbentuk pupuh terikat oleh hukum yang disebut: pada lingsa, pada dan carik. “syarat syarat yang biasa disebut (pada lingsa) yaitu jumlah baris dalam setiap bait (pada) jumlah suku kata di setiap baris (carik) dan suara final dari setiap baris” (Agastia, 1980: 17).


Berdasarkan pajelasan di atas, maka definisi geguritan yaitu sastra dalam bentuk syair yang biasanya dinyanyikan dengan tembang (pupuh) yang sangat merdu.




Contoh Geguritan Bali




PUPUH GINADA


1. Pamurwaning atur titiang


Ring Ida Hyang Saraswati

Pinaka sarining Tatwa

Mangda Ida ledang asung

Mapaica kaweruhan

Lamakane

Sida titiang mengaturang


2. Ne pacang mungguh ring Gita


Sang wiku luwih utami

Teleb Ida nangun tapa

Brahmana Keling kasengguh

Tuhu Ida pascat pisan

Ring sedaging

Sastra Aji makebehan


3. Mangkin Ida pacang lunga


Nyelehin lampah I Beli

Kocap maring Bali Dwipa

Sampun jenek madeg agung

Nanging Ida durung tatas

Jagat bali

Dija ke nika magenah


4. Wus Ida nyurya sewana


Digelis raris memargi

Manut bawose ring sunya

Kelod kangine kaduluh

Saget hana bantalan jimbar

Anak lingsir

Mesanekan marerepan


5. Kandugi raris nyumpena


Hyang Siwa ledang nedunin

Mawosang semeton Ida

Ring bali purwa malungguh

Gelgel pura maka ngaran

Budal raris

Mantuk maring Siwa loka


6. Sang Brahmana kapupungan


Ledang kayune tan sipi

Raris mengaturang sembah

Bhatara Siwa ke astu

Tuhu ratu lintang sweca

Titiang ngiring

Satitah singgih Bhatara




PUPUH PANGKUR


1. Tan kewarnan lampah Ida


Kacarita kawentenane ring Bali

Katitah antuk Sang Prabu

Dalem Waturenggong ngaran

Jenek maring Gelgel Pura

punang datu

Tuhu asih lintang sweca

Sinungsunging panjak sami


2. Bawosang ring Gelgel pura


Ida Dalem memarumang para patih

Ring sabha Ida malungguh

Kesarengin Bhagawanta

Para sutri, maka sami

jangkep sampun

Ida Dalem mangandika

Kadulurin panganjali


3. Wadwan ingsun mekabehan


Warahakna kehananing punang negari

Lamakane ingsun weruh

Dane patih matur banban

Kang negari, yukti kerta

tan pakewuh

Ledang Ida miyarsayang

Kandugi raris menyawis




PUPUH GINANTI


1. Mangke hana idep ingsun


Rengakna apang tiling

Bipraya menangun yadnya

Pangenteg linggih kang nami

Sida ajeg kang negara

Sukerta rawuh kawingking


2. Yan sami uwus saigum


Nyungkemin punang pakerti

Rehning iki yukti rahat

Kadyang punapa kang budi

Maka sami matur banban

Singgih ratu titiang ngiring


3. Ida Dalem mapawungu


Ring anggan Ida Sang Resi

Sigra ratu midartayang

Sedaging yadnya puniki

Menyawis Sang Resi alad

Jani bapa mengawitin


4. Ngenteg linggihe kawuwus


Ngentegang linggih Bhatari

Sida jenek ring parhyangan

Nodya manusane sami

Sandang patut laksanayang

Reh Ida premanan gumi

5. Wiwitannya mangkin katur

Sangkaning Tri Rna yukti

Dewa Resi lan Pitara

Tong dadi baan ngelidin

Dewa Rna ne kawedar

Utang urip ring Hyang Widhi


6. Rsi Rna mangelantur


Utang ring guru sujati

Utang Aji kaweruhan

Tan sida pacang nyapsapin

Taler yadnya ne muputang

Rsi yadnya maka name


7. Pitra Rna ne kawuwus


Utang ring Pitara yukti

Yayah ibu mekadinnya

Pitra Yadnya maka titi

Yan hana tong mangidepang

Yukti manusa dur budhi




PUPUH SINOM


1. Durung puput bebawosan


Matur dane Gusti patih

Singgih ratu suryan titiang

Yukti wawu titiang eling

Yan tan ratu makelingin

Janten titiang ndatan weruh

Kotamaning sang meyadnya

Nika lungsur titiang mangkin

Ledang ratu

Mapica ring sikian titian


2. Ledang Ida miragiang


Idep cening luwih jati

Jani bapa manuturang

Apang cening tatas uning

Nyupat lara kaping siki

Ngardinin jagat rahayu

Ping telune mangda tatas

Yaning mantuk tan mewali

Sapuniku

Phalaning menangun yadnya


3. Agung dosa yan ngengsapang


Mirat dana kewastanin

Bilih yaning pariceda

Manyengkalen sang mekerti

Dyastun numitis ping keti

Tan sida pacang menawur

Kedeh bapa makelingang

Pisaratang saking mangkin

Mapitulung

Yukti sangkan nekeng twas


4. Parekane raris nimbal


Wenten lungsur titiang malih

Panca swara ne kawedar

Ledang ratu mangesengin

Sang Resi raris menyawis

Panca lalima puniku

Swara munyi mautama

Panegul yadnyane yukti

Apang weruh

Jani bapa manuturang


5. Kapertama swaran weda


Pujan ida sang sulinggih

Genta sane kaping ruwa

Swaran kidung kaping trini

Kawewehin gita santhi

Kaleningan raris ngetut

Gendongane kaping untat

Pinaka tatenger gumi

Sangkan patut

Yan nepak tong dadi ngawag


6. Mewali bapa nuturang


Karya agunge ring puri

Jalan ne jani dabdabang

Ideb bakti apang nunggil

Senjata luwih sujati

Ngawonang sekan musuh

Rehning ceda ikang yadnya

Sangkaning manah tan eling

Wastu sepung

Ngawenang yadnya nirguna




PUPUH DURMA


1. Sapunika


puput sampun peparuman

Ring bencingah kocap raris

Para panjak mapidabdab

Rehning sampun panumaya

Anggar kasih dina luwih

Ngawit netegang

Macihna nanceb tetaring


2. Ring pamrajan


pekaryane sampun nincap

Sanggar tawang miwah katil

Asagan lan pamiyosan

Sami lungguh manut genah

Kaiterin kelabang mantri

Manut purana

Kebawos kelabang sakti


3. Sanggar tawang


pinaka suryaning karya

Genah ngastawa Hyang Widhi

Ring bale katil bawosang

Linggih Bhatarane wantah

Mapupul sinareng sami

Pacang manodya

Sapolah yadnyane sami


4. Rikalaning


panjake ngaturang ayah

Kancit wenten anak prapti

Tuhu dekil turin nista

Wastu angen sang ngatonang

Parekane menakenin

Naweg bapa

Apa alih teka mai




PUPUH GINADA


1. Sang Brahmana muwus banban


Bapa saking tanah jawi

Sameton Ida Sang Nata

Brahmana Keling Kasengguh

Yaning jero tuhu ledang

Menangkilin

Ida Dalem ngejabayang


2. Parekane ngingkel ngucap


Sada banggi menyawurin

Saja bapa tan pengrasa

Mamunyi mangulah pesu

Dija unduk ratun titiang

Madwe ari

Jadma dekil kadi bapa


3. Sang Brahmana meneng Ida


Rehning parekane nguci

Saja bapa nista dama

Mirib tong taen masuluh

Pongah jwari turin pangkah

Teka mai

Ngangken semeton Sang Nata


4. Cutet titiang tan ngiringang


Pangidih bapane sukil

Sinah dadi kakedekan

Ngawenang purine surud

Lengeh titiang yan nuwutang

Manimpalin

Jadma buduh turin punyah




PUPUH DURMA


1. Tan kewarnan


duka Ida Sang Brahmana

Kone Bali Dwipa luwih

Nguda manusane sugal

Alus bapa manuturang

Duleg cai manimpalin

Tuna pengrasa

Saja cai tuna budi


2. Parekane


manimpalin sada bangras

Cutet titiang tan ngugonin

Mulih bapa kapondokan

Tilesang ragane tua

Idupe ngantiang mati

De liu ujar

Awak sinting mapi ririh


3. Yaning keto


jani bapa mamuktiyang

Wireh cai kaliwat banggi

Sawewengkon gelgel pura

Wastu gering tan mlaradan

De pesan cai nyelselin

Yadnyane rusak

Solah cai agung sisip


4. Wus umastu


lumampah sira Brahmana

Panepisiring kaungsi

Parekane tan ngarunguang

Sada ewer tur menyadcad

Enggalang bapa magedi

Pemastun bapa

Doh para lakar mabukti




PUPUH GINADA BASUR


1. Sapatilar Sang Brahmana


Rimrim jagate pramangkin

Sang Hyang Surya tan pateja

Nanging sabehe tan ngetut

Mewastu jagate bara

Saka siki

Pagarubyug panjak Ida


2. Ngangsan lami ngansan rahat


Gumine kaliput sakit

Tukya kadi grubug siyap

Seger geleme mangitut

Seger siki gelem dadwa

Benjang malih

Seger kalih gelem patpat


3. Ida Dalem lintang osah


Meweh Ida mikayunin

Grubug gering tan pegatan

Ngawenang sungsut ring kayun

Mangen-angen ring pamereman

Dija mirib

Tuna yasa kertin titiang


4. Dauh dasi sampun lintang


Saget parekane tangkil

Ida Dalem raris medal

Malinggih ring kerta sampun

Kenken paman gegancangan

Teka tangkil

Apa mirib ne saratang


5. Parekane tan paucap


Buka jangkrike ketebin

Pragat nguntul ngurek tanah

Ida Dalem raris tedun

Mai paman dini negak

Nira jani

Madingehang rawos paman




PUPUH MAS KUMAMBANG


1. Sinampura


Purun titiang matur mangkin

Mogi ratu ledang

Agung iwang titiang yukti

Ngawenang I ratu osah


2. Yan bawosang


Larane nibenin mangkin

Wantah sangkan titiang

Iwang atur ring sang luwih

Brahman Keling tan liyan


3. Rehning Ida


Ngangken semeton Bethari

Titiang tan mangega

Raris mastu anak lingsir

Gelgel pura kabiahparan


4. Yaning ledang


Nyadya titiang manangkilin

Mangda Ida prapta

Ledang Dalem menampenin

Raris hana wangsit Ida


5. Uduh paman


Melahang jani menampi

Asing sang meyadnya

Petapan toyane gisi

Yadin ogah nging tan obah


6. Keto paman


Manut bebawos sang muni

Geng yasa geng goda

Musuh awake yatnain

Sad Ripu Sapta Timira




PUPUH PANGKUR


1. Sapunika tan critayang


Sang Brahmana sampun rawuh

ring puri

Sang Prabu raris umatur

Nunas iwang ring sang prapta

Antuk banggi, panjak ida

iwang matur

Sang Brahmana ledang arsa

Ngampurayang maka sami


2. Risampune pada ledang


Ida Sang Prabu raris ngelanturin

Yaning tuhu arin ingsun

Sida ke jero muktiyang

Watek gering, lara grubug

apang surud

Sang Brahmana ngaregepang

Elah titiang mikayunin


3. Sang Brahmana ngaregepang


Nyikiang kayun nguncarang

mantra sidi

Panelasan gering grubug

Saha larane makejang

Miber sami, ring ambara

ya mapupul

Pablesat ngelod kauhang

Kadi angsa kasisihan




PUPUH SEMARANDANA


1. Angob Ida mangetohin


Sang Brahmana yukti wikan

Mula adi Tempek Ace

Lega Ace manerima

Enak lungguh paparenga

Nyakra werti lawan ingsun

Gelgel pura mogi kertha


2. Mangke hana warah beli


Panjak sami apang tatas

Buat pejalan adine

Ngalahang sahanan papa

Lamakane paripurna

Sida kang karyan inghulun

Mangke ulun mapica


3. Mangke adi kapasihin


Dalem Sidakarya ngaran

Ngawit jani pastu ace

Temuang rawuh kawingking

Asing sang menangun yadnya

Tirtan Ida patut lungsur

Ngaksamayang tur muputang


Nah, Demikian beberapa pembagian terstruktur mengenai wacana tumpuan dan pengertian geguritan Bali. Semoga bermanfaat untuk Anda. Salam.



Sumber aciknadzirah.blogspot.com